De vierde macht?

De journalistiek, de media, de pers, of hoe je het ook wil noemen wordt wel eens de 'vierde macht' genoemd. Dit omdat in de doctrine van de trias politica de journalistiek de eerste (wetgevende), tweede (uitvoerende) en derde (rechterlijke) macht zou controleren. Maar dit is allemaal een mythe.

De drie machten legitimeren elkaars bestaansrecht, faciliteren elkaar en hebben elkaar onvoorwaardelijk lief. Officieel controleren ze elkaar wel, maar dat doen ze alleen om elkaar in evenwicht te houden, zodat de stabiliteit van de staat niet in gevaar komt. In feite is de trias politica de Heilige drie-eenheid van de staat, althans de moderne staat. Dat de zogenaamde vierde macht, de journalistiek, de overige machten zou controleren is een nobel streven, maar suggereert alleen maar dat de journalistiek onderdeel is van dit staatsapparaat. En voor een groot deel van de journalistiek, vooral de mainstream-media is dit inderdaad het geval. De Nederlandse berichtgeving rondom de protesten en acties tegen de G20 afgelopen week in Hamburg bevestigde dit nog eens dubbel en dwars.

Dat rechtse media de afgelopen week flink hebben geframed, onwaarheden hebben verkondigd en politieagressie hebben verheerlijkt is geen verrassing. Het rechtse publiek vraagt daarom en kan niet zonder. Maar waar ik me in dit stuk vooral op wil richten is de als onafhankelijk bekend staande media, zoals de NOS, NU.nl, het ANP en RTL Nieuws. Zelfs de Volkskrant en het NRC kan ik aan dit rijtje toevoegen. Een rijtje dat bij het rechtse Telegraaf-volk als links te boek staat. Toch verschillen ze niet zoveel met de Telegraaf.

Wat opvalt was dat zo ongeveer elk bericht volledig vertrouwt op de 'autoriteiten'. Alles wat de Duitse politie zei werd integraal overgenomen. Als er al een tweede bron bijkwam was het een vertegenwoordiger van de Duitse regering of (je gelooft het niet!) een terrorisme-expert. Nergens in de eerder genoemde media* (en misschien heb ik erover heen gekeken) heb ik een weerwoord kunnen lezen van de organisatie van de #NoG20-protesten. Een organisatie die heel professioneel was, inclusief meerdere persdiensten en persconferenties. Nergens heb ik kunnen lezen dat de 'autoriteiten' al maanden lang demonstraties en acties probeerden te frustreren, en hiervoor zelfs hun eigen wetten hebben overtreden, en tegenstanders van de G20 van het begin af aan criminaliseerden. Nergens heb ik iets kunnen lezen over de achtergrond van de demonstranten en actievoerders, wat beweegt hun, waarom zijn ze eigenlijk tegen de G20, waarom zijn ze antikapitalistisch, wat is anarchisme en wat is een zwart blok. Vrijwel nergens iets over de gewonde demonstranten en actievoerders, of over de vele onrechtmatige arrestaties. En nergens heb ik kunnen lezen dat er wel degelijk sprake was van extreem politiegeweld, dat juist de politie de boel liet escaleren en dat de confrontaties niet op zichzelf stonden, omdat er al de hele week sprake was van politierepressie. Door het wonder der techniek viel dit door de hele wereld te zien en vele journalisten die in Hamburg waren kunnen dit bevestigen. Er werden meerdere journalisten door de politie aangevallen en kritische journalisten moesten hun persaccreditatie inleveren. Tot zo ver de collegialiteit van de Nederlandse media.

Opvallend is dat wanneer er in een niet zo bevriend land wordt geprotesteerd, de 'autoriteiten' worden gewantrouwd en de demonstranten opgehemeld. Helemaal niks mis mee, maar laat zo iets niet in het 'vrije' westen plaatsvinden, want dan is het woord van de staatsautoriteiten onfeilbaar. Opvallend was ook de relatieve stilte rondom de andere anti-G20 demonstraties, ondanks een opkomst (op zaterdag) van zo'n 100.000 mensen. Tot zo ver de onafhankelijkheid van de Nederlandse media.

Natuurlijk is een open discussie over de effectiviteit van de acties en demonstraties geen enkel probleem en natuurlijk is er kritiek te leveren op het gedrag van een klein deel van de actievoerders. En dan nog is dat laatste alleen opportuun wanneer eerst de juiste context wordt gegeven. Dat er in ieder geval wordt bijverteld waarom de actievoerders zo boos op de politie waren (zie hierboven), waarom bezittingen van grote bedrijven en rijke mensen werden vernield en waarom ze zich in de straten van St. Pauli tegen de politie verdedigden. Uiteraard zaten er enkele rotte appels tussen. Lui die geen enkel politiek besef hebben en alleen daar dronken hun persoonlijke frustratie zaten te ventileren. Dat voorkom je niet. Ik heb ook beelden gezien van politiemensen die onder het uitroepen van oergeluiden vreedzame demonstranten aanvielen. En dat waren dan 'nuchtere' zwaarbewapende professionals.

Conclusie kan dan ook alleen maar zijn dat vrijwel de hele Nederlandse nieuwsmedia niet onafhankelijk staan tegenover de autoriteiten. Of dit nu de Nederlandse zijn of die van bevriende staten. Vooral tijdens actueel nieuws wordt informatie uit persverklaringen en van woordvoerders van de overheid zonder pardon overgenomen. Alles wat een minister of een andere bewindsvoerder de wereld inslingert is automatisch nieuws en als de politie het zegt dan moet het wel waar zijn. Een weerwoord is zelden te horen en ik heb toch echt geleerd dat één bron geen bron is. Misschien komt het wel doordat gehoorzaamheid aan de (Nederlandse) staat met de paplepel is ingegoten, journalisten zijn tenslotte ook maar mensen. En er wordt je wel degelijk een portie wantrouwen aangeleerd op de School voor Journalistiek, maar blijkbaar niet genoeg. Gelukkig zijn er ook nog voldoende andere journalisten en publicisten die de autoriteiten wel op waarde weten te schatten. En voordat je er over begint – ook aan informatie van (grote) bedrijven wordt automatisch meer gewicht toegekend, maar dat heeft een andere oorzaak. Daarover een andere keer meer.



* Ik heb niet in een lijst bijgehouden van wat ik wel en wat ik niet heb geraadpleegd. Je moet mij maar op mijn woord geloven. Nieuwsberichten en ander journalistiek werk hebben ook zelden een net bronnenlijstje.